1. سوغات لرستان

سوغاتی برای هر کسی در معناهای متفاوتی تعریف می شود. سوغات هر استان نیز می تواند شامل مواد خوراکی( نان های محلی، شیرینی های محلی، محصولات کشاورزی، محصولات دامی،  لبنیات خانگی و...) و صنایع دستی و هنر هنرمندان مختلف باشد. در ادامه قصد داریم شما را با سوغات لرستان آشنا کنیم تا در طول سفر با خیالی آسوده برای عزیزانتان سوغاتی خریداری کنید.

صنایع دستی استان لرستان

صنایع دستی  هر منطقه ای تعریف و نشانی از هنر آن است. به گونه ای که ذوق و شوق هنرمندان را با توجه به سبک زندگی شان می توانید در آثار صنایع دستی شان مشاهده کنید.  صنایع دستی لرستان نیز با توجه به تولیدکنندگان آن به انواع مختلفی تقسیم می گردد که عبارتند از:

• صنایع دستی عشایر لرستان
• صنایع دستی ساخته شده توسط روستائیان و شهرنشینان

 در بین این سه مورد عشایر دارای تنوع گسترده تری در تولید صنایع دستی هستند.

سوغات لرستان و صنایع دستی معروف این استان

ورشوسازی

 از معروف ترین صنایع دستی بروجرد می توان به ورشوسازی با بیش از ۲ قرن سابقه اشاره کرد که توانسته است نام این شهرستان را در خارج و داخل از ایران مطرح کند. رنگ فلز ورشو سفید و نقره مانند است که آلیاژ آن ۳۵درصد روی، ۲۰ درصد نیکل  و ۴۵ درصد مس را دارا است. ذوب و قالب گیری آسانی نیز دارد. هنرمندان بروجردی با کمک چکش کاری و خم کاری و با استفاده از  دستگاه های ساده و نیروی بازوی خود آثار فلزی جذابی از ورق های ورشو می سازند. از جمله این هنرمندی ها در ظروفی مانند  دیس، سینی، بشقاب، چنگال ، قاشق ، سمار زغالی ، قوری، زیر سماوری، چای دان، قندان ، استکان، گلاب پاش، آفتابه لگن، سرمه دان و.... به نمایش در می آید. متاسفانه  امروزه هنر ورشوسازی  را فقط در سماورهای ورشو  می توان دید.

جاجیم

جاجیم بافی هنر دست زنان عشایر لرستان است که در فصول پاییز و تابستان می بافند. کلیه مراحل انجام این کار به غیر از چره یا به عبارتی همان قیچی کردن پشم گوسفندان بر عهده بانوان عشایری است. زنان تمامی نخ های  پشمی را با کمک رنگ های طبیعی رنگ می کنند.طرز بافت جاجیم بدین صورت است که در ابتدا  نوارهای باریک بافته می شوند و سپس در کنار هم دوخته شده و سطحی  مربعی شکل یا مستطیل مانند به دست می آید. جهت بافت جاجیم، دار بر روی زمین قرار گرفته می شود و کار چله کشی نیز روی زمین صورت می گیرد. از جمله نقش های به کاررفته در جاجیم بافی های لرستان شونه، دنو موشی، شیروز، گلی و هچه است. امروزه دست بافته  های سنتی به عنوان عنصری تزئینی در خانه ها کاربرد دارند و رنگ و بویی خاص را به فضا می بخشند.

نمدمالی

نمد مالی را می توان از قدیمی ترین صنایع دستی لرستان برشمرد. در اغلب شهر های لرستان کارگاه های نمدمالی دایر بوده است و در شهر های خرم آباد و بروجرد نیز راسته هایی از بازار به نمد مالی اختصاص داده شده است.

از جمله محصولات نمدمالی در لرستان شامل کلاه نمدی، تن پوش های نمدی و انواع مختلف زیرانداز ها است.

حصیر

حصیر بافتن از  با ارزش ترین و قدیمی ترین صنایع دستی در ایران است که در لرستان نیز رواج دارد. برای بافت بوریا( نوعی حصیر)  آن را  برای این که نرم شود، مرطوب می کنند تا به صورت تار و پود  به هم وصل می کنند و سطحی یکپارچه ایجاد می شود. از کاربری های حصیر می توان به عنوان زیر انداز، سبد و ظروف مختلف حصیری اشاره کرد.

گیوه

گیوه دوزی  از صنایع دستی لرستان محسوب می شود و در شهرستان های دیگر نیز رایج است. گیوه نوعی پاپوش سنتی از مواد طبیعی و بسیار سبک است. در دنیای امروزی نیز طراحان در تلاشند تا با توجه به نیازهای کنونی محصولی مشابه این نوع هنر بسازند.

خوراکی های سوغاتی لرستان

 قسمت دیگر سوغات استان لرستان را نیز مانند سایر  شهرها ، مواد خوراکی شکل می دهد که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.

انواع حلوا به عنوان سوغات لرستان

اقسام گوناگونی از حلوا در شهرهای استان لرستان پخته و تهیه می شود. از تهیه حلواهای سوغاتی از شیره انگور و... استفاده می گردد. این حلواها را به عنوان سوغات می توانید از کارگاه ها و فروشگاه های متعدد ارده پزی  در بروجرد تهیه کنید.  انواع حلوا و ارده شامل ارده شیره، حلوا شکری، حلوا ارده، حلوا مغزی و... می شود.

سمنوی خوشمزه بروجردی

سمنو به عنوان یکی از عناصر هفت گانه سفره هفت سین سال نو از جوانه گندم تهیه می شود. اما سمنوی بروجردی ها دارای طعم و رنگی خاص بوده و بسیار خوشمزه است. تهیه سمنو و فروش آن در اواخر سال از مشاغل رایج در شهر بروجرد است.

کلوچه بروجردی

کلوچه قندی یک نوع شیرینی لذیذ و خوشمزه است که به کلوچه بروجردی معروف  شده است. مواد لازم برای پخت این کلوچه آردگندم، رنگ های طبیعی، مغز بادام و روغن حیوانی است. کلوچه قندی انتخاب خوشمزه و مناسبی برای سوغاتی دادن به عزیزانتان است. در عید نوروز  در خانه های اهالی این شهر با این شیرینی از مهمانان پذیرای می شوید.

نان ساجی در لرستان

نان ساجی به یک نوع نان پهن و نازک که بر بروی یک  صفحه فلزی دایره به نام ساج پخته می شود تعلق دارد.انواع گوناگون این نان شامل نان تیری، نان  تپ تپی، ته کله ای و فه تیره می شود. علاوه بر لرستان  در استان های دیگری نیز هم چون کرمانشاه، کردستان، خوزستان و فارس نیز این نان پخته می شود.

شیرینی آردی

شیرینی آردی خرم آباد از شیرینی های سنتی و بسیار خوشمزه این شهر است. این شیرینی ماندگاری بالایی دارد و می تواند گزینه خوبی برای سوغاتی باشد.  مواد به کار رفته در پخت این شیرینی شکر، آرد و روغن است. با اضافه کردن طعم دهنده های گوناگون نیز شرینی های دیگری مثل  شیرینی آردی گردوئی، شیرینی آردی نخودی و شیرینی آردی نارگیلی پخته می شود.

کاک

کاک نوعی شیرینی است که در لرستان پخته می شود. برای پخت این شیرینی خوشمزه از آرد، روغن حیوانی، زغفران استفاده می شود. دلیل محبوبیت این شیرینی عدم استفاده از مواد مضر و نگه دارنده در پخت آن است.

روغن حیوانی در استان لرستان

شهرستان دلفان واقع در استان لرستان از زمان های گذشته تا به امروز به داشتن روغن حیوانی مرغوب و معطر معروف است. گردشگران مختلفی در سفر خود به این منطقه اقدام به تهیه روغن حیوانی می کنند.

مراتع، کوه های پوشش یافته از گونه های گیاهی و جنگلی، چمن زارها علتی بر مرغوبیت این روغن ها شده است. بانوان عشایری بعد از جمع کردن شیر دام، از آن ماست تهیه می کنند و ماست  تهیه شده را داخل مشک می ریزند و با اضافه کردن کمی نمک و آب از آن دوغ و کره تهیه می کنند. سپس با آب کردن و جوشاندن این کره روغن خالص حیوانی تهیه می گردد.

عسل

 لرستان به علت داشتن طبیعتی منحصر به فرد  و دارا بودن جنگل های انبوه و مراتع مختلف منطقه مناسبی برای پرورش زنبور عسل و تولید عسل است. این استان به عنوان هفتمین تولید کننده عسل به شمار می رود و عسل های مرغوب و باکیفیتی دارد.

امیدواریم سفری خوش و لذت بخش را در استان لرستان تجربه کنید و از سوغاتی بی نظیر این منطقه راضی باشید.

منابع: برگرفته شده از سایت خبری باشگاه خبرنگاران جوان.

نوشته شده توسط ابراهیم تیموری در یکشنبه دوازدهم آبان ۱۳۹۸ |

عشایر و کوچ نشینان ایران

كوچ نشینی كهن ترین شیوه زیست بشر است كه پابرجا بودن آن تا عصر حاضر از بزرگ ترین جاذبه های این شیوه معیشت است و همین شیوه خاص زندگی سبب شده ایلات و عشایر «دیدنی ترین جاذبه عصر تكنولوژی» لقب بگیرند. عشایر به شیوه ای جذاب و باورنكردنی طی قرن ها وسال های طولانی اقدام به حفظ سنن و آداب و رسوم گذشته خود نموده اند و این اصالت به جاذبه ای برای صنعت گردشگری تبدیل شده است. مسكن عشایر و نوع زندگی آن ها، زبان و موسیقی، غذاهای محلی، صنایع دستی، رقص و لباس های محلی به همراه آیین های به جای آوردن جشن های عروسی و محلی از مهم ترین جاذبه های ایلات و عشایر است. بارزترین مشخصه ایلات و عشایر شیوه زیست آنان است كه بر خلاف یك جا نشینان روستایی و شهری, در كوچ و نقل و انتقال دایمی سیاه چادرها و رمه های خود هستند. عشایر كوچ رو كه یكی از جاذبه های مهم گردشگری فرهنگی به شمار می آیند در همه نقاط ایران, در حوزه های غرب و جنوب غرب, شرق و جنوب شرق, شمال غرب, شمال شرق و مركزی ایران ایلات و عشایر پراكنده شده اند. 

● ایلات و عشایر حوزه غرب و جنوب ایران 

در حوزه غرب و جنوب ایران رشته كوه های زاگرس كشیده شده كه دارای بیش از ده میلیون هكتار جنگل بلوط, بادام كوهی و پسته وحشی و آب و هوای مرطوب و مراتع غنی است. وجود خصوصیات طبیعی یاد شده سبب شده ایلات و عشایر متعددی دراین منطقه پراكنده باشند. رشته كوه های زاگرس از كوه های آرارات در شمال آغاز و تا استان فارس در جنوب ایران تداوم یافته و از آن جا به موازات خلیج فارس به شرق كشیده شده و به كوه های پاكستان می رسند. منطقه یاد شده شامل استان های كردستان, كرمانشاه, ایلام, اصفهان, چهارمحال و بختیاری, كهگیلویه و بویر احمد و فارس می شود. 

وجود ارتفاعات سرسبز و خنك, در كنار دره های پرآب و جنگلی و دشت های معتدل و نسبتا گرم در یك محدوده نزدیك گاه زندگی كوچ نشینی در چارچوب یك منطقه محدود را میسر ساخته و دام داران را از رنج كوچ های طولانی و برون منطقه رهایی بخشیده است. 

عشایر كرد از زمان های گذشته در شمالی ترین بخش زاگرس در محدوده استان های آذربایجان غربی و كردستان پراكنده شده اند كه امروزه برخی از آن ها در كوهستان های اطراف اسكان یافته اند. ایلات مشهور شكاك, مامش, زرزا, قره پاپاق و... در استان آذربایجان غربی وایلات گلباغی, طوایف اورامانات, طوایف مریوان, طوایف سنندج, طواف بانه, عشایر جوانرود, طوایف سقز و طوایف مستقل در محدوده استان كردستان و كرمانشاه پراكنده شده اند. 

دراستان كرمانشاه كوچ نشینی هنوز رواج دارد و ایلات كرد جاف, كلهر, قلخانی, سنجابی, گوران و كرند در این منطقه پراكنده شده اند. 

ایلات و عشایر كرد ایران نیز به عنوان حافظان آداب و رسوم و سنت های این قوم بزرگ از اهمیت خاصی برخوردار هستند و دارای جاذبه های گردشگری فراوانی هستند. جامعه عشایری جایگاه ویژه ای دارند. قوم كرد از لحاظ فرهنگی سابقه چشمگیری دارد. زبان، شعر، رقص، موسیقی، آداب و رسوم به جای مانده در این پهنه از سرزمین ایران قدمتی دیرینه دارند. 

طوایف لرستان در یك تقسیم بندی به دو بخش لر و لك تقسیم می شوند كه از نظر لهجه, سنن, آداب و رسوم و برخی مسایل مذهبی با یك دیگر تفاوت دارند. ایلات و طوایف لك در شمال و شمال باختری لرستان سكونت دارند و سرزمین لك نشین به صورت خط منحنی در دره های رودخانه سیمره میان بروجرد, نهاوند, خرم آباد, كرمانشاه و ایلام قرار گرفته است. در گذشته لك ها به «طوایف وند» و لرها به «فیلی» شهرت داشتند. الوار ایران در لرستان, بخشی از ایلام, چهارمحال و بختیاری, كهگیلویه و بویر احمد و بخشی از استان فارس و بوشهر زندگی می كنند. در سایر نقاط ایران مثل كرمان نیز طوایف پراكنده لر وجود دارند. 

عشایر لر را به لر كوچك(الوار لرستان و ایلام) و لر بزرگ (الوار بختیاری و كهگیلویه و بویر احمد و ممسنی فارس ) تقسیم می كنند. لك ها در واقع جنوبی ترین قبایل كرد به شمار می آمده اند كه امروزه با طوایف لر آمیخته و همسان شده اند. ایل بختیاری كه در استان چهارمحال و بختیاری زندگی می كند بزرگ ترین ایل كوچنده كشور ایران است. 

در منطقه كوهمره كه منطقه ای جنگلی بین كازرون و فیروزآباد فارس است ایلات و طوایفی پراكنده شده اند كه مهم ترین آن ها ایل سرخی خوانده می شود. دراین منطقه زندگی كوچ نشینی رونق دارد و در بخش های اسكان یافته نیز فرهنگ عشیره ای و گویش های متنوع و آداب و رسوم خاص آن ها حاكم است. بررسی های تاریخ ایران از اواخر دوره صفویه به بعد نشان می دهد كه ایل بختیاری و در راس آن خوانین بختیاری به دلیل برخورداری از شرایط ویژه جغرافیایی قلمرو ایلی، سازمان قبیله ای و نظام ایلی منسجم، در بیش تر حوادث و وقایع تاریخی ایران حضوری موثر و فعال داشتند. نوع زندگی، آداب و رسوم حاكم بر جامعه بختیاری و ساخت و بافت روستاها مبین نظام های كهنه و نو عشایری در منطقه است. مجموعه ایل بختیاری همراه با سنن و شیوه های خاص زندگی، به تنهایی یكی از جاذبه های بی نظیر و چشم گیر این منطقه است. زندگی ایلی با الگوی سكونت و آداب و رسوم ویژه، كه مورد علاقه گردشگران و دیداركنندگان داخلی و خارجی است، یكی از دیدنی های جالب توجه قوم لر است. كوچ روهای بختیاری، زمستان را در دشت های شرق خوزستان و تابستان را در بخش های غربی منطقه چهارمحال و بختیاری به سر می برند. آن ها هر ساله از اواخر اردیبهشت ماه از پنج مسیر مختلف همراه با مبارزه ای خستگی ناپذیر با سختی های طبیعت، ضمن عبور از رودخانه ها، دره ها، و پشت سر گذاشتن بلندی های زردكوه در مناطق معینی از دامنه زاگرس پراكنده می شوند و نزدیك سه ماه در این منطقه می مانند و با چرای دام ها در مراتع سرسبز به رمه داری مشغول می شوند. 

نحوه معیشت و زیست، الگوی سكونت و باورداشت ها، سنت ها و آداب و رسوم، طبیعت منحصر به فرد منطقه و سرانجام ویژگی راه های ایلی از جمله جاذبه های دیدنی شیوه زندگی عشایر بختیاری است. 

عشایر قشقایی كه با كوچ درازمدت خود خطه اصفهان را به خلیج فارس پیوند می دهند, از مشهور ترین ایلات كشور هستند. ایلات خمسه نیز كه شامل ایل عرب, باصری, بهارلو, اینانلو و نفر است یك مجموعه ناهمگون است كه برخی از آن ها به دلایل سیاسی در زمان قاجاریه یك جانشین شدند. ایلات خمسه پس از بختیاری ها و قشقایی ها سومین واحد دام داری متحرك ایران به شمار می آیند. 

عشایر عرب در جنوب غرب ایران ساكن هستند واز خصوصیات ویژه ای برخوردارند. آن ها در دوستی اصیل و ثابت قدم بوده و در برابر مشكلات شجاع و مقاوم اند. عشایر بی حرمتی به قومیت خود را به هیچ وجه تاب نمی آورند و میهمان نوازی و آزادمنشی از ویژگی های این قوم سخت كوش است. 

علاقه فراوان عرب ها به جشن های ملی و محلی و به جا آوردن كلیه آداب و رسوم مربوط به آنها نیز از جمله جاذبه های گردشگری این قوم به شمار می روند. عید فطر در نزد عرب ها به مدت هفت روز گرفته می شود و عید قربان یك روز تمام به جشن و شادی می گذرد. از آداب كهن این منطقه كه از قرن ها پیش هم چنان پابرجاست گرامی داشتن نوروز و آتش افروزی چهارشنبه سوری است. 

● ایلات و عشایر حوزه شرق و جنوب شرق 

در حوزه شرق و جنوب شرق كشور كه بخشی از خراسان و سیستان و بلوچستان و كرمان و هرمزگان را در بر می گیرد, شرایط آب و هوایی خاصی حاكم است. دراین حوزه تنوع و تضاد اقلیمی شدید و در مجموع منطقه ای كم آب و كم باران با آب و هوی گرم كویری و اختلاف درجه حرارت چشمگیر در شبانه روز است. عشایر بلوچ از مهم ترین ایل های ساكن در جنوب شرق ایران هستند. 

مجموع شگفتی های طبیعی, حوزه یادشده را به ۴ منطقه ییلاقی (دره های كو ه تفتان و منطقه بردسیر و لاله زار و بارز با آب و هوای لطیف و چشمه های گوارا) معتدل( بااختلاف شدید درجه حرارت در روز و شب) گرمسیری (با هوای خفقان آور و گرمای شدید در شبانه روز) ساحلی (با هوای گرم و مرطوب) تقسیم كرده است. بیش ترین تراكم جمعیت عشایری این حوزه درامتداد كوهستان های مرتفع مركزی كرمان (شهرستان های كهنوج, بافت, سیرجان, جیرفت و بم) دیده می شوند. طرز زندگی خاص عشایر بلوچ, روابط خویشاوندی، پیوندهای اجتماعی، بهره گیری از منزلت های اقتصادی اجتماعی درون طایفه ای، شناخت امتیازات براساس نظام سلسله مراتبی و سرداری ایلی به همراه آداب و رسوم ویژه این قومیت از جمله جاذبه های این ایل ساكن كرانه های جنوب شرقی ایران است. بلوچ ها در مبارزه با طبیعت و اقلیم سخت و در اثر محدودیت منابع و فقر طبیعت، خصوصیاتی ویژه یافته اند كه آنان را از عشایر مناطق دیگر متمایز می سازد. 

● ایلات و عشایر حوزه شمال غرب 

حوزه شمال غربی ایران شامل سرزمین آذربایجان شرقی و غربی, اردبیل و بخشی از گیلان است كه به دلیل كوهستانی بودن منطقه از تنوع آب و هوایی برخوردار است. جنگل های تنك, مرغزارهای سرسبز و مراتع پهناور از ویژگی های این ناحیه است كه سبب زندگی عشایر در این منطقه شده است. در آذربایجان شرقی طوایف متعددی مانند ایل شاهسون زندگی می كنند. ییلاق آن ها در كوهپایه های سبلان و قوشه داغ در پیرامون اهر و مشگین شهر است و طوایف ارسباران(قره داغ) و طوایف خلخال در كوه های طالش زندگی می كنند. قشلاق شاهسون ها و طوایف ارسباران, جلگه كم عمق مغان است و گرمسیر طوایف خلخال حاشیه رود قزل اوزن است. ایل میلان و ایل جلالی نیز در همین حوزه در منتهی الیه شمال غربی زندگی می كنند.

● ایلات و عشایر حوزه شمال شرق 

حوزه شمال شرقی ایران به دلیل وسعت زیاد از اقلیم متنوعی بر خوردار است. این سرزمین دارای جنگل در قسمت ها ی شمال غربی و مراتع متوسط و ضعیف در سایر قسمت ها است. ایلات و طوایف این حوزه نیز از پیشینه و قدمت طولانی برخوردارند. بخشی مانند ایلات زعفرانلو و شادلو و قاچورلو از اكرادی هستند كه در زمان شاه عباس اول صفوی به خراسان كوچانده شدند. ایل افشار كه از دیرزمان در خراسان ساكن بوده, از ایلات ترك است. ایلات كرد زعفرانلو در شمال و شمال شرقی خراسان رضوی پراكنده شده اند. 

ایلات ترك افشار از منتهی الیه شمالی خراسان, درگز و كوهپایه های كپه داغ تا الله اكبرتا هزار مسجد ایلات ترك افشار و قره قویونلو و... كوچ می كنند. درمناطق تربت جام, تایباد و خواف, ایلات تیموری, هزاره و طوایف بلوچ و سیستانی زندگی می كنند. در حركت به جنوب با ایل بهلولی مواجه می شویم كه ییلاقشان در ارتفاعات بیرجند و قائنات است. تركمن ها جذاب ترین عشایر منطقه شمال شرق ایران هستند كه محل زندگی آن ها، زیورآلات، لباس های محلی، مراسم عروسی و عزای آنها برای گردشگران بسیار جالب است. 

ضمن آن كه تقریبا تنها قومی هستند كه اجازه می دهند غریبه ها در مراسم خصوصی آن ها شركت كنند بنابراین بازدیدكنندگان بی هیچ دغدغه ای می توانند مراسم خصوصی چون عروسی و جشن های تركمن های مهربان را از نزدیك ببینند. وجود عشایر تركمن و آداب و رسوم جذاب آن ها سبب شده آن ها یكی از معروف ترین عشایر ایران پس از عشایر قشقایی باشند كه گردشگران تمایل زیادی به بازدید از شیوه زیست و آشنایی با آداب و رسوم آن ها دارند. 

● ایلات و عشایر حوزه مركزی 

حوزه مركزی ایران شامل استان های زنجان, همدان, سمنان, مركزی , تهران و بخشی از مازندران می شود كه ویژگی عمده آن ها نزدیكی به پایتخت است. این ویژگی سبب شده كه كوچ نشینان این مناطق دارای خصوصیات اجتماعی, اقتصادی و روانشناختی متمایزی نسبت به دیگر عشایر باشند. طوایف لر چگینی و غیاثوند, طایفه ترك شاهسون بغدادی و بقایایی از طایفه كلهر در استان زنجان سكونت دارند. بقایایی از طوایف مختلف مانند كل كوهی و میش مستی و ... نیز دراستان مركزی در میان ساوه و استان زنجان زندگی می كنند. 

در استان همدان نیز طوایف تركاشوند, یارم طاقلو, جیمر و شاهسون زندگی می كنند. در دامنه های جنوبی البرز و در شمال استان سمنان و شمال و شمال غرب استان تهران طوایف نیمه كوچ نشین با تنوع فراوان نژادی و قومی زندگی می كنند. 

به طور كلی نوع مسكن میان ایلات و عشایر را می توان به دو دسته خانه و سیاه چادرتقسیم كرد: 

خانه مساكنی است كه مصالح آن از چوب یا مواد بنایی مانند خشت و گل، آجر و سنگ و غیره است و بیش تر در نقاط قشلاق هر ایل یا دهكده هایی كه از سوی ایلات مسكون برای تمام ایام سال بنا شده یافت می شود و جنبهٔ دایمی دارند. چادر نیز درمیان بیش تر چادر نشینان عمومیت دارد و با وضعیت زندگی آن ها مناسب است. چادرها را می توان درمدت كوتاهی از روی زمین برچید و بر پشت چارپایان برای بردن به ناحیه ای دیگر حمل كرد. طرح چادرها معمولا یا دایره شكل و یا مسطیلی است.

هر یك از ایلات و عشایر یاد شده دسته ها و رده بندی های ایلی خاص آن منطقه كه به تفصیل در مناطق مورد نظر آورده خواهد شد را رعایت می كنند و آداب و رسوم و شیوه های زندگی هر یك از این اقوام با یك دیگر تفاوت های اساسی دارند كه همه این تفاوت ها و گونه گونی ها سبب شده كه ایلات و عشایر به عنوان جاذبه های دیدنی عصر تكنولوژی به شمار آیند.

​​​​​​

با تشکر: ابراهیم تیموری

منابع و مآخذ: برگرفته از سایت امور عشایر استان لرستان

نوشته شده توسط ابراهیم تیموری در یکشنبه پنجم آبان ۱۳۹۸ |

استان لرستان، یکی از استان‌های غربی ایران است. این استان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن در سرشماری سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱٫۷۱۶٫۵۲۷ نفر گزارش شده‌است. این استان سیزدهمین استان ایران از نظر جمعیت است و یکی از استان‌های پرجمعیت ایران به شمار می‌رود. خرم‌آباد مرکز استان و بروجرد دومین شهر بزرگ آن است. طبق آمار سال ۱۳۸۵، خرم‌آباد بیست و دومین شهر بزرگ ایران و بروجرد بیست و هشتمین شهر بزرگ کشور است. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوه های زاگرس پوشانده‌است. اشترانکوه با ۴۰۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان و پست ترین نقطه آن در جنوبی ترین ناحیه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد بر اساس یافته‌های باستان شناسی این منطقه یکی ازنخستین سکونت گاه‌های قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان‌شناسی زیادی برخوردار است.



ریشه نام:
لرها مردمی هستند که از نظر قومی جزئی از مردم کرد به‌شمار نمی‌آیند. واژهٔ “کرد” در دوران تاریخی پس از حمله اعراب به ایران به معنای رمه‌گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار فلات ایران به کار رفته‌است و معنای قومی خاص نمی‌داده‌است. در برخی از منابع، لرها و دیلمیان و بلوچان و اقوام دیگر را جزء کرد شمرده‌اند زیرا واژه “کرد” به معنی یک نوع شیوه زندگی و نه معنی زبانی بوده است.اما از لحاظ قومیت لرها گروهی جدا از کردها حساب می شوند.نام لر در متون تاریخی پس از حمله اعراب به ایران، اولین بار در قرن ۴ هجری قمری به شکل واژه‌های اللّریه، لاریه، بلاد اللور و لوریه در متون بازمانده از آن دوران بروز می‌کند.


تاریخ لرستان:

پیش از رسیدن قوم ماد ساکنان لرستان اقوامی مانند کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامی ها، بودند. لرستان به عنوان بخشی از سرزمین ایران شاهد مهاجرت قبایل آریایی بوده‌است. قوم ماد به غرب ایران کنونی از جمله مناطق لرستان کنونی کوچ کرده‌اند. مادها پس از ورود به زاگرس اقوام ساکن آنجا یعنی کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامی ها و دیگر اقوام آسیایی را در خود حل کردند و زبان ایرانی خود را در منطقه رواج کامل دادند. منطقه لرستان پس از حمله اعراب به ایران، با نام‌های گوناگونی چون جبال، لر کوچک، پیشکوه و لرستان فیلی نیز شناخته می‌شده‌است.



اتابکان لر:

اتابکان لرستان عنوان کلی دو سلسله مشهور به اتابکان لر بزرگ و اتابکان لر کوچک است که از اواخر عصر سلجوقیان بیش از چهار سده بر نواحی وسیعی فرمان راندند. لر بزرگ نامی است تاریخی برای کوه گیلویه و بختیاری و لر کوچک نامی است تاریخی برای لرستان., وایلام



شهرها و شهرستان‌ها:

برابر با جدیدترین تغییرات در تقسیمات کشوری، استان لرستان ۱۱ شهرستان، ۲۷ بخش و ۸۴ دهستان دارد.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری و نزدیک به ۳۰۰۰ روستا می‌باشد. شهرستان های این استان عبارت‌اند از:

ازنا
الیگودرز
بروجرد
پل‌دختر
خرم‌آباد
دورود
دوره
دلفان
سلسله
کوهدشت
رومشگان

لرستان در ابتدای تقسیمات کشوری دوره پهلوی بخشی از فرمانداری کل خوزستان و لرستان بود که خیلی زود از خوزستان جدا و با عنوان فرمانداری کل لرستان مستقل شد. در ابتدای تشکیل، دارای دو شهرستان خرم آباد در غرب و بروجرد در شرق بود. در فاصله کوتاهی، الیگودرز از شهرستان بروجرد جدا و سومین شهرستان استان شد. روند تشکیل شهرستان‌های جدید تا اواخر دهه ۱۳۶۰ متوقف شده بود اما در پایان جنگ ایران و عراق، دورودوچالانچولان نیز از بروجرد جدا و چهارمین شهرستان استان لرستان شد. در سال های بعد، کوهدشت، نورآباد، الشتر و پلدختر از شهرستان خرم آباد و نیز ازنا از شهرستان الیگودرز جدا و تبدیل به شهرستان‌های مستقل شدند. جدیدترین شهرستان این استان، شهرستان دوره است که در اواخر سال ۱۳۸۸ از شهرستان خرم آباد جدا و مستقل شد.این شهرستان جدید شامل دو بخش سابق شهرستان خرم آباد یعنی بخش دوره چگنی و بخش ویسیان و نیز یک بخش جدید به نام چم پلک می‌شود. مرکز این شهرستان، شهر سراب دوره است.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری است. بزرگترین شهرهای لرستان به ترتیب جمعیت عبارتند از: خرم‌آباد، بروجرد، دورود، کوهدشت و الیگودرز.

جغرافیا

استان لرستان یکی از استان های کوهستانی در غرب ایران است. بیشتر مناطق این استان را کوه های زاگرس پوشانده است. آب و هوای این استان متنوع است و تنوع آب و هوا در آن از شمال شرق به جنوب غرب کاملا مشهود است. لرستان از شمال با استان‌های همدان و مرکزی، از شرق با استان اصفهان، از جنوب با استان خوزستان و از غرب با استان‌های کرمانشاه و ایلام همسایه‌است. همچنین این استان از طریق باریکه‌ای در سمت جنوب شرقی دارای مرز بسیار کمی با استان چهارمحال و بختیاری است.

آب و هوا

لرستان به لحاظ اقلیم و هواشناسی یک استان چهار فصل است و دارای آب وهوای متنوعی است، این تنوع از شمال به جنوب و از شرق به غرب کاملا محسوس است.زمستان هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد قسمتهای جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است.اختلاف ثبت شده در شهرهای استان لرستان بین حداکثر و حداقل مطلق دما بیش از ۸۰ درجه سانتیگراد است. حداکثر دمای ثبت شده ۴۷/۴ وحداقل دمای مطلق ثبت شده ۳۵- است.استان لرستان با بارش میانگین سالانه ۵۵۰ تا ۶۰۰ میلی متر به طور کلی در استان لرستان سه ناحیه مشخص آب و هوایی دیده می شود:

سرد کوهستانی
متعدل مرکزی
گرم جنوبی

دیدنی های لرستان:

قلعه فلک الافلاک در مرکز شهر خرم‌آباد

پلي به نام ‌دختر ، متعلق به دوره ساسانیان

استان لرستان سرزمینی زیبا با آب و هوای معتدل و کوهستانی است که بین ۴۶ درجه و۵۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و۲۲ دقیقه عرض شمالی در کوه های زاگرس میانی واقع شده‌است.اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان است و پست‌ترین نقطه در جنوبی‌ترین منطقه استان واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۵۰۰ متر است.
آثار باستانی و تاریخی:

مفرغ های لرستان در موزه لوور پاریس

ایوان جنوبی و گلدسته‌های مسجد جامع بروجرد

لرستان جایگاه آثار باستانی و تاریخی فراوانی است که می‌توان آن‌ها را به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. یافته‌های پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشی‌ها، کنده‌کاری‌های غارها، سفالینه ها و اشیای مفرغی هستند. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، نخستین ساکنان در مناطق مرکزی و غربی لرستان سکونت یافتند. در این استان، بیش از ۲۵۰ غار و پناهگاه صخره‌ای وجود دارد که نیمی از آنان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند. از جلمه غارهای مهم می‌توان به غارهای منقوش پیش از تاریخ هومیان یک، هومیان دو و میر ملاس کوهدشت و دوشه بخش چگنی خرم‌آباد، غارهای مسکونی پیش از تاریخ دره خرم‌آباد مانند غارهای پاسنگر، قمری، کنجی، گرارجنه و یافته و غار باستانی و شگفت انگیز کلماکره پلدختر اشاره کرد.

پل‌ها و دژها

از دوره‌های هخامنشیان و ساسانیان، پل‌ها و دژهای ویران شده فراوانی به جای مانده‌است. پل دختر، پل کشکان، پل شاپوری، پل کلهر، پل معمولان و نیز قلعه فلک الافلاک از این دسته‌اند. گورستان‌ها و تپه‌های تاریخی فراوانی در بیشتر مناطق این استان وجود دارند که هنوز مورد کاوش باستان‌شناسی قرار نگرفته‌اند. فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. قلعه فلک الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشم گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است.

مسجدها

مسجدها و امامزاده‌ها نیز از مهم‌ترین آثار به جای مانده از دوره‌های پس از اسلام در این منطقه هستند که مسجد جامع، مسجد سلطانی بروجرد مسجد جامع خرم‌آباد، امامزاده پیرشمس الدین بن موسی، امامزاده جعفر بروجرد، شاهزاده احمد پلدختر، شاهزاده محمد کوهدشت، امامزاده ابراهیم نورآباد، شاهزاده عبدالله، امامزاده زیدبن علی و امامزادگان ابوالوفا واقع در شهر خرم‌آباد از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین این آثار به شمار می‌آیند. از جمله مهم‌ترین مساجد استان لرستان می توان به مسجد جامع بروجرد که به مسجد جمعه نیز شناخته می‌شود اشاره کرد، این مسجدی تاریخی از بناهای معماری سرشناس در شهر بروجرد است. مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا نهاده شده‌است. این مسجد زیبا در دل یکی از محله‌های تاریخی شهر نام دو دانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر به فرد استان لرستان و شهر بروجرد است.

گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی

استان لرستان به دلیل قرارگیری در رشته کوههای زاگرس و وجود منابع فراوان آب داراری موقعیت بسیار خوبی از لحاظ گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی است. این استان به دلیل آن که یک استان چهار فصل و دارای آب وهوای متنوعی است و سه ناحیه مشخص آب و هوایی را دارد می توان هر گونه دیدنی‌ طبیعی را در این استان مشاهده نمود. کوهستان‌های مرتفع ، آبشارهای متعدد ، دریاچه‌های طبیعی ، جنگل‌های وسیع بلوط و چند دشت وسیع در لرستان نشان می دهد که این استان ظرفیت‌های بسیاری برای جذب گردشگر دارد. از مهمترین گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی لرستان می توان به این مکان‌ها اشاره کرد :

دریاچه گهر
اشترانکوه
پارک جنگلی شورآب
منطقه گلدشت بروجرد
دریاچه کیو
مجموعه تالاب‌های پلدختر
آبشارها

آبشارها

لرستان به دلیل قرار گرفتن در مناطق کوهستانی و همچنین به دلیل برخوردار بودن از منابع آب بسیار و چشمه‌های فراوان موقعیت بسیار خوبی برای به وجود آمدن آبشارهای طبیعی است. در لرستان حدود ۲۰ آبشار مختلف وجود دارد که هر ساله در فصل‌های مختلف علاقه مندان بسیاری را به خود جذب می‌کنند.

آبشارهای شهرستان الیگودرز:

آبشار آب سفید
آبشار چکان
آبشار تیندر
آبشار لوچ
آبشارهای دورک
آبشار وارك
آبشار چونگ شنه
آبشار تاف
آبشار دره ماهی
آبشار مبارک آباد

آبشارهای شهرستان پلدختر:

آبشار افرینه

آبشارهای شهرستان خرم‌آباد:

آبشار نوژیان
آبشار گریت
آبشار وارک
آبشار مخمل کوه

آبشارهای شهرستان دلفان:

آبشارغسلگه
آبشار سویله

آبشارهای شهرستان دورود:

آبشار بیشه
آبشار دره اسپر

دریاچه‌ها

دریاچه گهر در میان رشته کوه اشترانکوه در استان لرستان واقع است. این دریاچه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه و بین بخش ززو ماهرو شهرستان الیگودرز و بخش مرکزی دورود قرار دارد. این دریاچه که به «نگین اشترانکوه» معروف است یکی از زیباترین دریاچه‌های طبیعی ایران به شمار می‌رود و با ارتفاع ۲۳۶۰ متر از سطح دریا در میان منطقه حفاظت شده اشترانکوه واقع شده‌است.دسترسی به این دریاچه از طریق شهرهای دورود، الیگودرز و ازنا امکان‌پذیر است.آسان‌ترين راه برای دسترسی به اين درياچه از مسير شهرستان دورود است.

دریاچه کیو در شمال غرب شهر خرم‌آباد قرار گرفته‌است. مساحت دریاچه هفت هکتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است.این دریاچه از ارزش توریستی درون شهری برخوردار بوده و همچنین زیستگاهی مناسب برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر است. کیو در گویش لری مردمان خرم‌آباد به معنی کبود رنگ و آبی است و دلیل استفاده آن آب زلال و عمیق این دریاچه‌است که به رنگ آبی و نیلی دیده می‌شود.

دریاچه تمی یکی از جاذبه‌های گردشگری الیگودرز است.دریاچه تمی یکی از زیباترین دریاچه‌های کوهستان لرستان به شمار می‌رود که در جنوب استان لرستان و شهرستان الیگودرز در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد.تمی در گویش محلی به مکانی صاف و هموار که در جایی بلند قرار گرفته گفته می‌شود.

چشمه‌ها وسراب‌ها

ازجمله موارد طبیعی و اکوتوریستی در لرستان وجود چشمه هاوسراب‌های متعدد در سطح این استان است.این سراب‌ها وچشمه‌ها شرایط مناسبی را جهت جذب جمعیت توریستی داخل استان و خارج از استان را فراهم می‌نماید. سراب هنام و سراب کهمان در الشتر، سراب چگنی ، کیو و چشمه‌های گلستان، ، گرداب سنگی در خرم‌آباد، سراب جانیزه ، سراب زرشکه ، سراب سفید، سراب زارم، سراب کرتول ، و چشمه‌های ونایی، دره خونی، هفت چشمه و اسل در بروجرد و اشترینان، سراب غارتمندر و گردکانک ، ماهی چال ، فرسیان ، گایکان، سر دره، رود آب در الیگودرز، سراب چشمه و رودک در دو رود، و چشمه فلفلی در ازنا، اطراف برخی از این چشمه‌ها و سرابها از پوشش گیاهی نادری برخوردار بوده و در طول فصول مساعد شرایط مناسبی را جهت جذب گردشگران فراهم می‌نماید.

مردم‌شناسی

جمعیت استان را طایفه‌ها و تیره‌هایی از قوم ایرانی لر تشکیل می‌دهند.گویش مردم لرستان لری است. محدوده سرزمین‌های لرنشین محدود به استان لرستان نیست و در استان‌های چهارمحال و بختیاری، فارس، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، خوزستان، همدان و ایلام نیز طایفه‌های گوناگون لر پراکنده‌اند.

زبان و گویش در لرستان

گویش‌های لری یک پیوستار زبانی از گویش‌های ایرانی جنوب غربی است بین گونه‌های کردی و فارسی، که میان مردم لر در غرب و جنوب غرب ایران رایج است.از میان تمام اقوام آریایی لرها از نظر سازمان زبانی رابطه تنگاتنگی با کرد زبانان و فارس زبانان دارند در حالیکه برخی پژوهشگران بیان داشته‌اند که لرها از کردها منشعب می شوند دیگر پژوهشگران معتقدند که لرها از قدیم الایام گروهی مستقل بوده‌اند گرچه از دو همسایه فرهنگی خویش تاثیر پذیرفته‌اند.

گویش‌های مردم لرستان عبارتند از:

لری خرم آبادی : مردم شهرستان‌های خرم‌آباد، دوره و پل دختر و همچنین بخش بسیاری از مردم اندیمشک و شوش در استان خوزستان نیز به این گویش سخن می‌گویند.
لکی: شهرستان‌های سلسله ، دلفان و کوهدشت به این گویش سخن می‌گویند.
گویش بروجردی: مناطق شمال شرق استان مانند مناطق بروجرد و بعضی از مناطق دورود به این گویش سخن می‌گویند.
لری بختیاری: مناطق شرق استان از جمله مناطق الیگودرز و ازنا و بخش‌هایی از مناطق دورود به این گویش سخن می‌گویند.

موقعیت اقتصادی:

استان لرستان به سبب داشتن کوهستان‌های پهناور و مراتع بسیار، از گذشته‌های دور زیستگاه مردمی بوده که دامپروری و کشاورزی پیشه اصلی آنان بوده‌است. به همین سبب ساختار طایفه‌ای در این استان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده‌است. ایلات و طوایف لرستان گستردگی زیادی دارند اما در مجموع به دو گروه کوچ رو و ساکن تقسیم می‌شوند. طایفه‌هایی از لر بختیاری در شرق لرستان، در مناطق الیگودرز و ازنا ساکن هستند و یا هر ساله به این منطقه کوچ می‌کنند.مراتع فراوان و بارندگی مناسب، امکان پرورش دام و کشاورزی را در این منطقه فراهم نموده‌است. از همین رو پیشه سنتی مردم لرستان دامپروری و کشاورزی بوده‌است. ساکنان مناطق شهری، پیشه‌ور، بازرگان و یا صنعت‌گر بوده‌اند. امروزه درصد قابل توجهی از ساکنان شهرها را کارمندان ادارات دولتی، آموزشی و نظامی تشکیل می‌دهند.دامپروری از جمله فعالیت های مهم مردم این استان به شمار می‌رود. از لحاظ صنعتی نیز استان لرستان در حال توسعه است که می‌توان به صنایع ساختمانی، سیمان، فلزی، سرامیک، غذایی، پوشاک، صنایع دستی و شیمیائی اشاره کرد. معادن این استان شامل سنگ تراورتن، مرمریت، فلدسپات، تالک، سنگ آهک، سرب و روی هستند.

مراکز آموزش عالی:

دانشگاه علوم پزشکی لرستان
دانشگاه لرستان
دانشگاه آیت الله بروجردی
دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بروجرد
دانشگاه آزاد اسلامی خرم‌آباد
دانشگاه آزاد اسلامی دورود
دانشگاه آزاد اسلامی الیگودرز

رسانه‌ها:

شبکه افلاک
شبکه افلاک که با نام شبکه استانی سیمای مرکز لرستان نیز شناخته می‌شود. شبکه تلویزیونی استانی متعلق به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است که برنامه هایی ویژه مردم استان پخش می‌کند. تلویزیون از سال ۱۳۵۱ با نصب چند ایستگاه فرستنده تلویزیونی بخشی از شهرستانهای لرستان تحت پوشش قرار گرفت. برنامه‌های این مرکز پیش از ایجاد شبکه استانی از سال ۱۳۶۷ با افتتاح تلویزیونی محلی استان فعالیت خود را به طور منسجم در مر کز آغاز نمود.

رادیو لرستان
رادیو لرستان در سال ۱۳۳۷ آغاز به کار کرد.در آن زمان نیروی ارتش و لشکرمستقر در خرم‌آباد به وسیله بی سیم، هفته‌ای یک روز به مدت شصت دقیقه برنامه‌های مختلفی پخش می‌کرد.در سال ۱۳۵۱ یک فرستنده یک کیلوواتی با پخش روزانه ۹ ساعت برنامه در خرم‌آباد آغاز به کار کرد که از این مدت ۸ ساعت به تقویت شبکه سراسری رادیو و یک ساعت نیز اختصاص به پخش اخبار و ترانه داشت. در سال ۱۳۵۲ در یکمین سالگرد تاسیس رادیو مرکز لرستان ساعات کار این مرکز به ۱۰ ساعت رسید که از این ده ساعت دو ساعت تولید محلی و بقیه آن تقویت شبکه بوده‌است.

موسیقی لرستان:

موسیقی لرستان از تنوع و پیشینه‌ای کهن برخوردار است که به دو بخش کلی، موسیقی‌های آوازی (کلامی) و موسیقی‌های سازی تقسیم می‌شود.هم اکنون موسیقی لری در قالب ترانه به هفت بخش تقسیم می‌شود. بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی در مناطق لرنشین، تصویری از رقص و پایکوبی بر قطعه‌ای سفالی به دست آمده که قدمت موسیقی در این منطقه را به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح رقم می‌زند.همچنین از آثار و شواهد به دست آمده در این مناطق تصاویری از آلات موسیقی دوران مانند شیپور و تنبور بر روی ظروف نقره وجود دارد که حاکی از رواج موسیقی نزد این قوم در عهد ساسانی است. امروزه نیز برخی از نغمه‌های باستانی در قالب مقامهای موسیقی قومی باقی مانده‌است.موسیقی و ترانه‌های مردم لر معمولاً در میزان های مرسوم۴/۲، ۸/۶، ۸/۷ اجرا می‌شوند. همان طور که مشاهده می‌شود این وزن ها در موسیقی مردم کرد نیز وجود دارند. اما نکته قابل ملاحظه در این میان نحوه اجرای تاکیدها در هر قوم است که باعث تفاوت و ایجاد ویژگی برای هر قوم می‌گردد.

با تشکر: ابراهیم تیموری

مطالب برگرفته شده از سایت خبری لرستان خبر می باشد

نوشته شده توسط ابراهیم تیموری در چهارشنبه بیست و چهارم مهر ۱۳۹۸ |